Οι λαϊκιστές της ΕΕ είναι τυφλοί απέναντι στην πραγματική απειλή

Οι ευρωεκλογές του Σαββατοκύριακου, στις οποίες ψήφισαν μόλις οι μισοί από τους 373 εκατ. ψηφοφόρους σε 27 χώρες, συγκλόνισαν την ήπειρο. Το αποτέλεσμα κατέστησε τους ηγέτες των μεγαλύτερων κρατών του μπλοκ, Γερμανία και Γαλλία, ηττημένους.

Και παρόλο που η κεντροδεξιά θα συνεχίσει να κυριαρχεί στο κοινοβούλιο, η αύξηση της υποστήριξης προς την ακροδεξιά ξυπνά μνήμες από τις πιο άσχημες στιγμές του 20ού αιώνα.

Το κύμα της ακροδεξιάς

Ενώ η ρωσική χρηματοδότηση και προπαγάνδα ήταν ευρέως διαδεδομένη – συμπεριλαμβανομένων των ισχυρισμών ότι η Ουκρανία σχεδίαζε να δολοφονήσει τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και στη συνέχεια να κατηγορήσει τη Μόσχα για τη δολοφονία – το κύμα της ακροδεξιάς ήταν κυρίως εγχώριο, υποδαυλισμένο από τον πληθωρισμό, την αντίθεση στις πολιτικές για την κλιματική αλλαγή και το χάσμα μεταξύ πόλεων και υπαίθρου που βρίσκεται στο επίκεντρο των λεγόμενων πολιτισμικών πολέμων.

Πού οφείλεται η άνοδος της ακροδεξιάς

Οικονομική παρακμή

Ακόμα λιγότεροι έχουν το θάρρος να πουν στους Ευρωπαίους ότι, εν μέσω πτώσης των γεννήσεων, οι οικονομίες της Ευρώπης χρειάζονται τουλάχιστον κάποια εργασία μεταναστών. Πράγματι, η μεγάλη ιστορία της Ευρώπης – αυτό που θα έπρεπε δικαίως να είναι το κεντρικό θέμα αυτών των εκλογών – είναι η σοβαρή οικονομική της παρακμή, σε σχέση με την Ασία και τις ΗΠΑ.

Αν και υπάρχει κάποια διαφωνία σχετικά με τις ερμηνείες των στατιστικών στοιχείων που επηρεάζονται από τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών, το μερίδιο της ΕΕ στο παγκόσμιο ΑΕΠ μειώνεται, καθώς το ξεπερνά η Κίνα. Τα τελευταία πέντε χρόνια, το πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 7%, έναντι 3% της Γερμανίας. Οι Ευρωπαίοι εργάζονται λιγότερες ώρες από τους Αμερικανούς και περνούν περισσότερες διακοπές. Σε όρους δολαρίου, η οικονομία της ΕΕ είναι σήμερα μόνο το 65% της αμερικανικής, από 90% που ήταν την παραμονή της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.

Η Ευρώπη δεν έχει να παρουσιάσει αντιπάλους απέναντι στους αμερικάνικους τεχνολογικούς κολοσσούς. Τα πανεπιστήμιά της παραπαίουν στις παγκόσμιες κατατάξεις πολύ κάτω από εκείνα των ΗΠΑ – μόνο μια χούφτα βρετανικών ερευνητικών κέντρων, όπως το Imperial College του Λονδίνου, βρίσκονται στην κορυφή. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές προσφέρουν πολύ πιο περιορισμένη πρόσβαση σε κεφάλαια από ό,τι οι αντίστοιχες αμερικανικές.

Εκλογική εικόνα

Αυτά τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα έφεραν κυρίως κέρδη για τα κόμματα που προσπαθούν να σώσουν το παλιό φυλετικό μοντέλο της ηπείρου, παρά για εκείνα που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις του νέου κόσμου, κάτι που έρχεται είτε μας αρέσει είτε όχι. Η ακροδεξιά ανεβαίνει στο φόντο του ίδιου είδους φόβων που τροφοδότησαν την άνοδο του φασισμού πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πριν από τις εκλογές του Σαββατοκύριακου, ο Γάλλος πρωθυπουργός Γκαμπριέλ Ατάλ δήλωσε στον γαλλικό λαό: “Μην γίνετε σαν τους Βρετανούς που έκλαιγαν για το Brexit” – δηλαδή κοιτάξτε μπροστά αντί να κοιτάτε για πάντα προς τα πίσω. Ωστόσο, η πλειοψηφία των Γάλλων ψηφοφόρων αγνόησε την προτροπή του.

Μελόνι

Η Ευρωπαία που θα πρέπει να παρακολουθήσουμε τους επόμενους μήνες και ίσως χρόνια είναι η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, το κόμμα της οποίας ήταν μεταξύ των μεγάλων νικητών των εκλογών του Σαββατοκύριακου, κερδίζοντας σχεδόν το ένα τρίτο των εθνικών ψήφων. Πρόκειται για μία πολιτικό που κάποτε μίλησε με θερμά λόγια για τον φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι, λέγοντας πως “ό,τι έκανε, το έκανε για την Ιταλία”.

Από τότε που εξασφάλισε την εθνική ηγεσία, πέτυχε το δύσκολο -και ίσως ανησυχητικό- κατόρθωμα να κάνει το ακροδεξιό κόμμα της και, πάνω απ’ όλα, τον εαυτό της να φαίνεται αξιοσέβαστο. Απέσυρε την προηγούμενη αντίθεσή της στην ένταξη στην ΕΕ, υποστηρίζοντας αντ’ αυτού μόνο τη μεταρρύθμιση, και δημιούργησε μια στενή σχέση συνεργασίας με την πρόεδρο της Επιτροπής της ΕΕ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Την “φλερτάρει” επίσης η σταρ της γαλλικής ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν. Δήλωσε στην ιταλική τηλεόραση κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας: “Θέλω να δοκιμάσω κάτι που δεν είναι εύκολο αλλά συναρπαστικό – να επαναλάβω στην Ευρώπη αυτό που πετύχαμε στην Ιταλία”.

Παραμένει προσηλωμένη σε μια πολιτική “μηδενικής ανοχής” στη μετανάστευση. Οι επικριτές της υποστηρίζουν ότι κάτω από την επιφάνεια, το κόμμα της παραμένει κοντά στις φασιστικές του ρίζες.

Πράγματι, μετέτρεψε τις εκλογές ένα προσωπικό δημοψήφισμα, προτρέποντας τους ψηφοφόρους να γράψουν στα ψηφοδέλτιά τους “απλά Giorgia”. Το κόμμα Αδελφοί της Ιταλίας της Μελόνι, το οποίο το 2019 κέρδισε μόνο το 6% των ψήφων, εξασφάλισε το εντυπωσιακό 29%.

Το πραγματικά ανησυχητικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, όπως και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος των ΗΠΑ, είναι ότι οι πολιτικές της, οι οποίες θα χαρακτηρίζονταν εξτρεμιστικές ακόμη και πριν από πέντε χρόνια, αντιμετωπίζονται τώρα ως κυρίαρχες. Είναι πράγματι αλήθεια ότι η Μελόνι έχει μετατραπεί σε έναν σημαντικό ευρωπαϊκό παράγοντα, αλλά είναι πολύ νωρίς για να απορρίψουμε τους φόβους ότι εκπροσωπεί δυνάμεις βαθιά επικίνδυνες για την ευρωπαϊκή δημοκρατία.

Το 2001, ο πολιτικός φιλόσοφος Λάρι Σίντεντοπ χαρακτήρισε την ΕΕ ως “γραφειοκρατικό δεσποτισμό”. Αυτή την άποψη συμμερίζονται εδώ και αρκετές δεκαετίες οι συντηρητικοί, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που οδήγησαν τη Βρετανία στο Brexit στο δημοψήφισμα του 2016.

Στεκόμαστε μαζί ή πέφτουμε χωριστά

Ωστόσο, σήμερα υπάρχει μια κατανόηση, ακόμη και μεταξύ ορισμένων οπαδών της ακροδεξιάς, ότι στο νέο οικονομικό σύμπαν κανένα έθνος, εκτός από τις ΗΠΑ ή την Κίνα, δεν είναι αρκετά μεγάλο για να ευημερήσει ή να διαπραγματευτεί στην παγκόσμια σκηνή εντελώς μόνο του. Στεκόμαστε μαζί ή πέφτουμε χωριστά, όπως ανακάλυψαν οι Βρετανοί μέσα από την οδυνηρή εμπειρία τους.

Τα αποτελέσματα των εκλογών συνιστούν μια τεράστια κριτική στις φιλελεύθερες ελίτ της Ευρώπης, των οποίων η εξουσία υποχωρεί εδώ και χρόνια. Σίγουρα, υπάρχει κάποια παρηγοριά στο γεγονός ότι η ακροδεξιά δεν εκτόπισε την κυρίαρχη κεντροδεξιά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Λίγη αισιοδοξία

Ακόμη, τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν κερδίσει σημαντικό έδαφος στην Ουγγαρία, η οποία κυβερνάται από τον αντιδημοκρατικό Βίκτορ Όρμπαν. Και το φλαμανδικό αυτονομιστικό κίνημα του Βελγίου απέτυχε να κάνει την άνοδο που πολλοί φοβόντουσαν.

Πρόσφατη δημοσκόπηση σε ολόκληρη την ήπειρο έδειξε ότι ακόμη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 66% των ψηφοφόρων έχει θετική άποψη για την ΕΕ, σίγουρα εν μέρει λόγω της συνειδητοποίησης του τι έχουν χάσει μέσω του Brexit. Οι νέοι, ιδίως, δείχνουν έναν όλο και πιο έντονο ενθουσιασμό για την ένωση. Αυτό μπορεί να συμβάλει στην εξήγηση του γιατί ακόμη και τα ακροδεξιά κόμματα, όπως αυτό της Λεπέν, μετρίασαν την αντίθεσή τους στην ένταξη των εθνών τους στην ΕΕ.

Όμως, η άσχημη εικόνα από όλα τα νεοφασιστικά κινήματα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού παραμένει. Αρκετοί λόγοι για φόβο εξακολουθούν να υφίστανται μεταξύ εκείνων από εμάς που πιστεύουν ότι όλες οι πολιτικές διεξάγονται καλύτερα γύρω από το κέντρο. Εν μέσω της σχεδόν εμμονής της Ευρώπης με τη μετανάστευση ως απειλή, πολύ λίγοι άνθρωποι έχουν ακόμη επικεντρωθεί στην προοπτική ότι οι ΗΠΑ και η Ασία μοιάζουν να κυριαρχούν στον νέο οικονομικό και βιομηχανικό κόσμο, με την Ευρώπη να μένει πίσω και να απειλείται σοβαρά στα ανατολικά της σύνορα από πιθανή περαιτέρω ρωσική επιθετικότητα. Αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν ένα βήμα πίσω από την αντιμετώπιση αυτών των σκληρών πραγματικοτήτων

Οποιοσδήποτε κυβερνητικός πολιτικός κατέβει στις εκλογές οπουδήποτε στον δυτικό κόσμο, θα πρέπει να φαίνεται ότι κάνει κάτι ουσιαστικό για τον έλεγχο της μετανάστευσης. Αλλιώς θα χάσουν τη δουλειά τους.