Κίνημα Δημοκρατίας: «Τα νησιά στα λόγια, τα έργα σε αναμονή»

Σε μια περίοδο όπου η νησιωτική πολιτική αναδεικνύεται σε καίριο ζήτημα για τη βιωσιμότητα και ανάπτυξη των νησιών, οι δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Κουτουλάκη, έρχονται να φωτίσουν τις προθέσεις της κυβέρνησης.

Όμως, όπως επισημαίνουν με τις ανταπαντήσεις τους οι Κατερίνα Γιαννακά και Χρήστος Σδούκος, μέλη του Τομέα Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής του Κινήματος Δημοκρατίας, οι εξαγγελίες για τα έργα υποδομών, τη θαλάσσια οικονομία και τη συνδεσιμότητα των νησιών παραμένουν, δυστυχώς, μακριά από την πραγματικότητα. Οι καθυστερήσεις και οι αδιέξοδες διαδικασίες, σύμφωνα με τους ίδιους, αφήνουν τα νησιά στα λόγια, χωρίς ουσιαστική υποστήριξη ή ενέργειες που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των κατοίκων τους.

Ακολουθούν οι ανταπαντήσεις στον γενικό γραμματέα του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κύριο Κουτουλάκη:

«Οι εξαγγελίες περισσεύουν – τα έργα λείπουν…

Η πραγματικότητα πίσω από τα μεγάλα λόγια για τις νησιωτικές υποδομές

Εκλογές έρχονται;
Μιλούν σαν να είναι στην κυβέρνηση μόλις έξι μήνες, όχι έξι χρόνια. Ο Πρωθυπουργός, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αμοργό, κατέφτασε κρατώντας ένα μαγικό ραβδί και έλυσε όλα τα προβλήματα. Ούτε ένα δεν άφησε άλυτο! Όπως οι καλόγεροι του παλιού ανέκδοτου, που έσπασαν τη νηστεία, βαφτίζοντας το κρέας ψάρι και όλα καλά.

Η Νησιωτική Πολιτική της Ελλάδας αντιμετωπίζει ένα γνωστό, αλλά επίμονα άλυτο παράδοξο: Όσο περισσότερα μεγάλα λόγια ακούγονται, τόσο λιγότερα έργα φαίνεται να υλοποιούνται. Θολές έως προβληματικές, αν όχι ύποπτες, είναι οι αναφορές του κυρίου Κουτουλάκη, γενικού γραμματέα Νησιωτικής Πολιτικής, στην πολυσέλιδη συνέντευξή του, περί νησιωτικότητας, ρήτρας νησιωτικότητας, μικρονησιωτικότητας, θαλάσσιας οικονομίας κ.λπ. Τι κρύβεται πίσω από τις δηλώσεις αυτές;
Η ρητορική περί “σχεδιασμού και υλοποίησης έργων σε κάθε νησί” χρήζει ξεχωριστής ανάλυσης, γιατί η αλήθεια κρύβεται στις καθυστερήσεις, όχι στα δελτία Τύπου.

1η Ανταπάντηση “Σχεδιάζονται και υλοποιούνται λιμενικά έργα σε κάθε νησί της Δωδεκανήσου”

Ερώτηση: Είναι όντως πολλά αυτά τα έργα;
Απάντηση: Πολλά εξαγγέλλονται, λίγα υλοποιούνται. Πλήθος λιμενικών παρεμβάσεων παραμένουν σε στάδιο μελέτης, ωρίμανσης ή αναζήτησης χρηματοδότησης. Η μετάβαση από τον σχεδιασμό στην υλοποίηση ενός έργου καθυστερεί λόγω διασπασμένων φορέων, αργών διαδικασιών και έλλειψης κεντρικού μηχανισμού γρήγορης ωρίμανσης. Ποιο είναι το αποτύπωμα του υπουργείου ως προς το ΤΠΑ 21-25, που δέσμευσε στον προγραμματισμό του τεράστια ποσά για τη βελτίωση λιμενικών υποδομών;

2η Ανταπάντηση “Έμφαση στη βελτίωση των θαλάσσιων μεταφορών και στην ενίσχυση της συνδεσιμότητας των νησιών”

Ερώτηση: Πόσο πραγματική είναι αυτή η “έμφαση”;
Απάντηση: Σε επίπεδο στρατηγικής, υπάρχει η πρόθεση, όμως η εφαρμογή υπολείπεται. Δεν έχουν σχεδιαστεί ενδο-νησιωτικά δρομολόγια που να συνδέουν τα νησιά μεταξύ τους. Επιπλέον, πολλά λιμενικά έργα δεν ενσωματώνονται σε επιχειρησιακά σχέδια ακτοπλοΐας. Αποτέλεσμα: οι υπάρχουσες υποδομές δεν αξιοποιούνται επαρκώς. Σας παραπέμπουμε στην ομιλία του δημάρχου Αστυπάλαιας στο συνέδριο των Οινουσσών: “Ακτοπλοΐα έχει όποιο νησί τυγχάνει να έχει δυνατότητα συγκυριακής πολιτικής επιρροής”. Κανένας σχεδιασμός, καμία επιστημονική μελέτη σκοπιμότητας.

3η Ανταπάντηση “Υπάρχει ειδική μέριμνα για τα μικρά και απομακρυσμένα νησιά”

Ερώτηση: Αρκεί η πρόθεση;
Απάντηση: Όχι. Χρειάζονται στοχευμένα εργαλεία, ειδικά προγράμματα μικρών λιμένων, τοπικές αφαλατώσεις, εγγυημένες ακτοπλοϊκές συνδέσεις. Το πρόγραμμα “Νέαρχος” έχει προβλεφθεί να υποστηρίξει παρόμοιες δράσεις, αλλά μέχρι σήμερα παραμένει επικοινωνιακό εργαλείο που ανασύρεται στις κατά καιρούς συνεντεύξεις του υπουργείου.

4η Ανταπάντηση “Η διαχείριση των υδάτινων πόρων αποτελεί προτεραιότητα”

Ερώτηση: Γιατί βλέπουμε ακόμα να κυκλοφορούν υδροφόρες σε δεκάδες νησιά;
Απάντηση: Η μεταφορά νερού με πλοία είναι δαπανηρή, ενεργοβόρα και αναχρονιστική για τον 21ο αιώνα. Η σωστή κατεύθυνση είναι μονάδες αφαλάτωσης, ενσωματωμένες με ΑΠΕ, έξυπνα δίκτυα και συστήματα αποθήκευσης. Αυτά προβλέπονται στο “Νέαρχος”, αλλά ο ρυθμός υλοποίησης είναι ανεπαρκής.

Παραδείγματα καθυστερήσεων

• Κάρπαθος (Πηγάδια): Επέκταση/αναβάθμιση λιμένα – σχεδιασμοί και εξαγγελίες υπάρχουν, αλλά οι κατασκευαστικές παρεμβάσεις αργούν να ξεκινήσουν.
• Λειψοί: Η επέκταση της αποβάθρας επανέρχεται σε τοπικά ρεπορτάζ ως «έργο υπό μελέτη» επί μακρόν.
• Μεγίστη (Καστελλόριζο): Κρηπιδώματα που αναφέρονται σε προγράμματα, αλλά η κατασκευή δεν έχει προχωρήσει με τον απαιτούμενο ρυθμό.
• Πάτμος: Έγκριση master plan υπάρχει, αλλά οι επόμενες φάσεις (δημοπράτηση και υλοποίηση) καθυστερούν.

Βασική παρατήρηση: Πολλά λιμενικά έργα στο Αιγαίο καθυστερούν, μένουν στο στάδιο της ωρίμανσης ή της μελέτης και χρειάζεται αποφασιστική παρέμβαση, για να μην παραμείνουν – όπως συμβαίνει – στα χαρτιά.

Αναθεώρηση του “Νέαρχος”: εργαλείο ή υπόσχεση;

Το πρόγραμμα “Νέαρχος” ξεκίνησε ως χρηματοδοτικό πλαίσιο στήριξης νησιωτικών έργων (λιμενικά, ύδρευση, ακτοπλοΐα). Όμως, μέχρι σήμερα, η υλοποίησή του δείχνει έναν περιορισμένο ρυθμό ωρίμανσης έργων και ανεπαρκές “πακέτο έργων έτοιμο προς δημοπράτηση”.

Για να γίνει πράξη, χρειάζεται:

1. Ανάπτυξη πακέτων “ready-to-tender” (έργα που να μπορούν άμεσα να δημοπρατηθούν).
2. Μονάδα Ταχείας Ωρίμανσης Έργων (PMO) στο ΥΝΑΝΠ για υποστήριξη μικρών ΟΤΑ/Φορέων.
3. Σύνδεση έργων με επιχειρησιακά σχέδια μεταφορών ώστε οι επενδύσεις να υποστηρίζουν δρομολόγια.
4. Δημοσιοποίηση προόδου έργων σε πραγματικό χρόνο (dashboard) για υπευθυνότητα και διαφάνεια.

Πέρασαν τέσσερα χρόνια από την ψήφιση του Κώδικα Νησιωτικής Πολιτικής και δεν έχετε κάνει πράξη ούτε το ελάχιστο. Σήμερα μοιράζετε νέες υποσχέσεις για επικείμενη έκδοση Υπουργικής Απόφασης, για την κατάρτιση της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής, για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική στον νησιωτικό χώρο.

Τι σας εμπόδισε τέσσερα χρόνια να κάνετε κάτι;
Μετά από τέσσερα χρόνια, τι θα έχει σειρά στο γαϊτανάκι των υποσχέσεων; Έκδοση εφαρμοστικών εγκυκλίων, μήπως; Η Ρήτρα Νησιωτικότητας θεσμοθετήθηκε το 2013, σε τι ηλικία ωριμάζει;

Σας παραπέμπουμε και εδώ στις δηλώσεις από το ίδιο συνέδριο των Οινουσσών του συνεργάτη σας, καθηγητή κυρίου Κότιου, για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών που εφαρμόζονται.
“Δεν μπορεί να είμαστε τελευταίοι στην Ευρώπη μετά από πέντε ΕΣΠΑ. Παίρνουμε τα ΕΣΠΑ και αντί να συγκλίνουμε, εμείς αποκλίνουμε. Εμείς δεν θέλουμε να συγκλίνουμε για να παίρνουμε πολλά λεφτά από το ΕΣΠΑ, ποτέ δεν αξιολογήσαμε ένα ευρώ που πάει”.

Και φυσικά, ο καθηγητής έχει απόλυτο δίκιο!

Η Νησιωτική Πολιτική δεν ανέχεται καθυστερήσεις. Αν ο γενικός γραμματέας ισχυρίζεται ότι “υλοποιούνται έργα σε κάθε νης” να μας πει:

• Ποιο έργο έχει παραδοθεί σε κάθε νησί, με ημερομηνίες και προϋπολογισμούς.
• Ποια πακέτα του “Νέαρχος” είναι έτοιμα και σε ποιο στάδιο.
• Την ύπαρξη μηχανισμού ταχείας ωρίμανσης έργων.
• Τι προτίθεται να κάνει για το μεταφορικό ισοδύναμο και ποια θα είναι η τύχη του, δεδομένου ότι το σχετικό κονδύλι δεν επαρκεί να καλύψει τη συγκεκριμένη δαπάνη. Οι επαγγελματίες έχουν να πληρωθούν 1.196 ημέρες και τα οφειλόμενα ως προς τα εισιτήρια των επιβατών χρονολογούνται από τον Σεπτέμβριο του 2024.
• Πότε συνεδρίασε τελευταία φορά το Συμβούλιο Νησιωτικής Πολιτικής και πόσες συνεδριάσεις έχει κάνει από το 2021 έως σήμερα; Τι καθοριστικές αποφάσεις έχει πάρει;
• Ποιος ο απολογισμός του υπουργείου για το Ταμειακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 21-25, που ουσιαστικά τελείωσε; Που πήγαν οι πόροι;
• Πώς στο νέο Τομεακό 26-29 (που ήδη λιβανίζετε στα μέσα, αλλά δεν το έχουμε δει), θα χωρέσουν οι τετραετείς συμβάσεις Δημοσίου συμφέροντος, που υπόσχεστε απλόχερα στους ακτοπλόους, χωρίς καμία πρόβλεψη υποχρέωσης ανανέωσης του στόλου, παρά μόνο ένα τυράκι 30% αύξησης στις επιδοτήσεις σε περίπτωση αντικατάστασης πλοίων με νεότευκτα;
• Έχετε συναίσθηση του μεγέθους της επένδυσης που απαιτείται;
• Από πούθα κόψετε για να τα δώσετε εκεί;

Μόνο παχιά λόγια μοιράζονται αφειδώς.

Χωρίς σαφή στοιχεία και έργα, οι εξαγγελίες θρυμματίζονται στην καθημερινότητα των νησιωτών και τα νησιά μένουν αιχμάλωτα της υποσχεσιολογίας. Τα μικρά νησιά δεν θα αποκτήσουν ποτέ τους μηχανισμούς και τις υπηρεσίες που αποτελούν την κινητήρια δύναμη του Νησιωτικού Ισοδύναμου. Μια τέτοια πολιτική ουσιαστικά θα οδηγήσει σε πλήρη ακύρωση κάθε μέτρου, κάθε πολιτικής, που στοχεύει στην κατάκτηση της ισοπολιτείας για κάθε νησιώτη.
Το Νησιωτικό Ισοδύναμο, ως αναπτυξιακός, εκτός από κοινωνικός θεσμός, θα χάσει τη δυναμική του με τέτοιους διαχωρισμούς. Γιατί η δυναμική του έχει ζωτική πηγή και εστία όλα τα νησιά, μικρά, μεσαία, μεγάλα.

Κατερίνα Γιαννακά, μέλος του ΕΣ και του Τομέα Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής,
Χρήστος Σδούκος, μέλος του Τομέα Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής του Κινήματος Δημοκρατίας»